Mannen. Hugsar du han som i gamle dagar kunne stå og mysa ut av ei sky av taus Marlboro-mystikk utan å få kritiske motspørsmål? Gåtefull som ei gaupe i granskogen kunne han fritt kryssa sitt spor.
Forventinga til mannen har likevel alltid vore at han skulle stilla opp. Men gjerne meir som samferdsletilbodet i Distrikts-Noreg: Etter lokalt utarbeidde rutetabellar som berre innvigde heilt makta å lesa av.
Under radaren
No har det lenge blitt stadig tydelegare at dette ikkje held. Mannen er inne til ein langvarig EU-kontroll, men ingen kan liksom seia heilt når han blir å sjå ute i trafikken att.
Røyken er for lengst stumpa, villdyret temja, og mannssjela gjennomlyst, ikkje minst under ei ublid feministisk forhøyrslampe.
Det viser seg at han har hatt det for godt opp gjennom. Har liksom gått under radaren. Når han no skal svara for seg, er det mykje som kjem opp.
Undervegs har eit heilt nytt vokabular komme til. Incels, mannosfære, giftig maskulinitet, «raud-pille-ideologi», MGTOW, manfluencer, for å nemna nokre. Det er berre å googla i veg. Men fellesnemnaren er at det er lite positivt å lesa i desse nyorda.
Der kvinnerørsla henta fram eit kollektivt sinne som vart sett på som konstruktivt, er som kjent mannleg sinne ikkje bra. Om ein nedskalerer det til noko fredelegare, ein slags mannsfrustrasjon, er det framleis giftig, om enn på ein meir passiv måte.
Kanskje også usexy, som det støtt heiter i dag, sidan det nærmar seg klaging og gir assosiasjonar til såkalla «manflu».
Manflu? Uttrykk for at ein som er sjuk, klagar meir enn symptoma gir rett til. Dette gjeld stort sett menn. Korrekt klagenivå er fastsett av eit slags feminint fleirtal, som veit best.
Netflix-serie
I kjølvatnet av den briljante, britiske Netflix-miniserien «Adolescence» («ungdomstid»), som nyleg dukka opp og vart ein umiddelbar hit, er det lett å bli gripen av akutt mismot på mannens vegner.
Serien lar oss sjå samfunnet rett inn i kvitauga, og vi oppdagar at det ikkje er så kvitt. Det er blodsprengt.
Soga om den fine, smalskuldra 13-åringen som hamnar i mørke internett-krefters klør på guterommet, og derfrå i politiets varetekt, er like hjarteskjerande som realistisk.
Faren i serien, glimrande gestalta av Stephen Graham, har ei panne og eit kroppsspråk som stavar ut maktesløyse på ein måte som elles hadde kravd ein heil bokserie. Det mannsidealet han representerer, duger ikkje i møte med den mørke gifta som strøymer opp frå internett og inn i sonen hans.
Denne destruktive inputen utmanøvrerer enkelt restane av det hardtarbeidande, tause og anstendige bidraget frå ein alminneleg engelsk far.
Dyster spiral
Mobilen er ein trojansk hest på guterommet. I motsetnad til originalen kjem denne heilt utan indre plassavgrensing.
Kva har mannen å stilla opp med mot slikt? Den mørke «Adolescence» er berre siste tilskotet til eit raskt ekspanderande arkiv over bekymringsmeldingar merka «mannen».
Når slik blylada kulturell realisme møter tallause negative mannsstatistikkar og tvilsame influensarar som Andrew Tate, får ein berre kjensla av ein spiral som går nedover.
Bør aktivera kristne
Kan noko gjerast for mannen her og no? Det å adressera statistikkar og arbeida med strukturar, er sjølvsagt obligatorisk. Sjølv om det knasar i knusktørt byråkratisk teori.
For kristne bør alt dette gi grunn til å retta ryggen og koma i handlingsmodus. Sjølv om vi er ein liten minoritet, og sjølv om vi ofte bli gjort til latter for gammaldagse kjønnsrollemønster og utdatert syn på sex, samliv og familieliv. Dette er faktisk ein kulturell augneblink for folk med andre ideal og idear.
For det første: Kristne har eit grunnleggjande positivt syn på kjønnsforskjellar. Det er det mest konstruktive bidraget vi kan ta med inn samfunnet for å betra menns (og, med det også kvinners) situasjon.
Bibelens ord om gjensidig underordning, er ein tankegang tufta på respekt og beundring for det motsette kjønn. I dette ligg eit korrektiv til den marxistiske «kamp om privilegium»-haldninga som har tent oss særs dårleg i dei vel 140 åra som har gått etter Marx’ død.
Håpefullt annleis
Som mannleg rollemodell, er dessutan Jesus håpefullt annleis. Og dessutan eit internt korrektiv til tendensar til kristne mannsmiljø. Dersom aktivitetane og stilen i slike miljø blir lagt opp slik at korkje C.S. Lewis, Tim Keller eller Meisteren sjølv hadde funne seg til rette, er ein på feil kurs.
Kristne bør frimodig stilla spørsmål tilbake når det sekulære samfunnet nærast av gammal vane held kristne miljø for å vera negative påverkarar.
Mistenkjeleggjering av samlekategorien «religiøse miljø» dukkar svært raskt opp, når det gjeld giftig maskulinitet. Her må vi bli flinkare til å krevja presisjon i omgangen med religionsomgrepet, og krevja reell dokumentasjon framfor negative kulturelle stereotypiar.
To så ulike religionar som kristendom og islam formar svært ulike kulturelle kontekstar. Det gjev i neste omgang svært ulike utslag for kva mannsideal som til dømes blir promotert.
Desse, igjen, skil seg til dels skarpt frå det destruktive straumdrag på det mørke nettet som slår kloa i unge menn, slik det er framstilt i «Adolescence».
Hemmeleg, privat og lokalt
For å stå i mot det iskalde gufset frå internett, og frå kjensla av avmakt har eg dessutan ein hemmeleg plan, av det private og meir lokal- og hurtigverkande slaget.
Eg skal nemleg audmjuka meg, og unna meg nokre sjelfulle strofer frå 90-talets mest smektande hyllingskvad til mannen. Eg har aldri vore Celine Dions fremste fan, men hennar «Call the man» frå 1996, må vera som musikalsk olje i vår tids såra manndom. Finn fram, og skru opp i bilen!
Eit slikt inderleg vitnemål om at mannen er umissande og avgjerande, ja, ein som ordnar opp, synest å vera ein bodskap som trengst minst like mykje no, snart 30 år seinare.
Andre får seia slikt er patetisk. Eg trur det er profetisk.
Å motverka det giftige gjennom å anerkjenna alle tilløp til sunn maskulinitet i vår nære radius krev si kvinne. Men meir samfunnsbyggjande innsats skal du leita lenge etter.
Sofie Braut
Først publisert i Dagen
